Yeni Tip Koronavirüsü Hastalığı (covid-19) Nedir?1,2
COVID-19, 2019 yılının sonlarında ortaya çıkan yeni bir corona virüs tipinin neden olduğu solunum yolu hastalığıdır.
COVİD-19 enfeksiyonu ile ilgili şimdiye kadar edinilen bilgiler, bazı insanların daha fazla hastalanma ve ciddi belirtiler geliştirme riski altında olduğunu göstermiştir.
Yeni Tip Koronavirüsü Hastalığı (covid-19) için Yüksek Riskli Gruplar Kimlerdir? 3
60 yaş üstü olanlar
Ek hastalığı olanlar
Lizozomal Depo Hastalıkları (Fabry, Gaucher, MPS I gibi) seyirleri sırasında zamanla kötüleşip kalp, akciğer, ve bağışıklık sistemi gibi başlıca organ sistemlerinde kronik hasarlara yol açabilmektedir.
Kronik akciğer veya kalp hastalığı olanlar
Hipertansiyon hastaları
Diyabet hastaları
Kronik solunum yolu rahatsızlığı olanlar
Kanser hastaları
Yeni Tip Koronavirüsü Hastalığı (covid-19) Açısından Başka Risk Grupları Var Mıdır? 4
Aşağıdaki gruplardan herhangi birine dahilseniz; Covid-19 hastalığı açısından yüksek riskli grupta olduğunuz kabul edilmektedir:
-
Bağışıklık sistemi yetersizliğiniz varsa veya bağışıklık sistemi baskılayıcı ilaçlar kullanıyorsanız
-
Evde oksijen tedavisi alıyorsanız
-
Evde CPAP cihazı ya da başka bir solunum destek cihazı kullanıyorsanız
-
Trakeostominiz varsa (soluk borunuzda açılmış bir delik varsa)
-
Orta-ağır şiddetli astımınız varsa
-
Solunum kaslarınızı etkileyen nöromüsküler bir hastalığınız varsa
-
Kalp yetmezliği gibi kronik bir kalp hastalığınız varsa
-
Böbrek yetmezliğiniz varsa (diyaliz hastasıysanız, ya da organ nakli bekliyorsanız)
-
Dalağınız alınmışsa
Yeni Tip Koronavirüsü Hastalığının (covid-19) Belirtileri Nelerdir? 5,6
Belirtisiz olgular olabileceği bildirilmekle birlikte, bunların oranı bilinmemektedir. 4
En çok karşılaşılan belirtiler;
Ateş
Öksürük
Nefes Darlığı
Nadiren de olsa; bazı hastalar aynı zamanda ağrı, burun tıkanıklığı, burun akıntısı, boğaz ağrısı veya ishal yaşayabilirler.
Herkes için Korunma Önerileri
Koronavirüs alacağınız tedbirlerden daha önemli değildir!
Sağlık Ellerinizde!
Yeni Tip Koronavirüsü Hastalığı (covid-19) Nasıl Bulaşır?
Corona virüs, hasta bireylerin öksürmeleri, aksırmaları ile ortama saçılan damlacıkların solunması ile bulaşır. Bu damlacıklar ile kirlenmiş yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin yıkanmadan yüz, göz, burun veya ağıza götürülmesi ile de virüs alınabilir. Kirli ellerle göz, burun veya ağıza temas etmek risklidir. Corona virüs salgınının yayılmasını engellemenin en iyi yolu virüsü taşıyan kişilerle teması kesmektir.
Yeni Tip Koronavirüsü Hastalığına (covid-19) Hangi Tedbirler Alınmalıdır?7,8
-
Mümkün olduğu kadar yurtdışına yolculuk yapılmamalıdır.
-
Akut solunum yolu enfeksiyonlarının genel bulaşma riskini azaltmak için önerilen temel ilkeler yeni corona virüs (COVID-19) için de geçerlidir.
-
El temizliğine dikkat edilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik veya antibakteriyel içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir.
-
Eller yıkanmadan ağız, burun ve gözlerle temas edilmemelidir.
-
Hasta insanlarla temastan kaçınılmalıdır (mümkün ise en az 1 m uzakta bulunulmalı). Özellikle hasta insanlarla veya çevreleriyle doğrudan temas ettikten sonra eller sık sık temizlenmelidir.
-
Hastaların yoğun olarak bulunması nedeniyle mümkün ise sağlık merkezlerine gidilmemeli, sağlık kuruluşuna gidilmesi gereken durumlarda diğer hastalarla temas en aza indirilmelidir.
-
Çiğ veya az pişmiş hayvan ürünleri yemekten kaçınılmalıdır. İyi pişmiş yiyecekler tercih edilmelidir.
-
Çiftlikler, canlı hayvan pazarları ve hayvanların kesilebileceği alanlar gibi genel enfeksiyonlar açısından yüksek riskli alanlardan kaçınılmalıdır.
-
Seyahat sonrası 14 gün içinde herhangi bir solunum yolu semptomu olursa maske takılarak en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalı, doktora seyahat öyküsü hakkında bilgi verilmelidir.
Yeni Tip Koronavirüsü Hastalığı (covid-19) Belirtileri Varsa Ne Yapılmalıdır? 9,10
Covid-19 belirtilerini yaşadığınızı düşünüyorsanız Sağlık Bakanlığı Danışma Hattı (SABİM) 184 ile iletişime geçebilirsiniz.
-
Düşmeyen ateş, öksürük ve nefes darlığınız varsa, maske takarak bir sağlık kuruluşuna başvurun.
-
Aile üyelerini korumak için evde kendinizi izole edin.
-
Evde geçen süre boyunca ziyaretçi kabul etmeyin.
-
İzole edilmiş kişinin odasına maskesiz girmeyin.
-
Odanızı sık sık havalandırın.
-
İnsanlarla, özellikle yaşlılar ve kronik hastalıkları olanlarla temas kurmaktan kaçının.
-
Ellerinizi sık sık, su ve sabun ile en az yirmi saniye boyunca ovarak yıkayın.
-
Kapı kolları, armatürler, lavabolar gibi sık kullandığınız yüzeyleri su ve deterjanla her gün temizleyin.
-
Havlu gibi kişisel eşyalarınızı ortak kullanmayın.
-
Kıyafetlerinizi 60-90 C’de normal deterjanla yıkayın.
-
Bol bol sıvı tüketin, dengeli beslenin, uyku düzeninize dikkat edin.
-
Evden çıkmak zorunda kalırsanız mutlaka maske takın.
Ateş, Öksürük, Solunum Sıkıntısı Gelişmesi Durumunda Ne Yapılmalı?9,10
- Hemen maske takın.
- En kısa sürede en yakın sağlık kuruluşuna başvurun.
- Yeni corona virüs hastalığı hakkında ayrıntılı bilgi almak için TC Sağlık Bakanlığı internet sayfasına ve sosyal medya hesaplarına ulaşabilirsiniz.
- https://covid19.saglik.gov.tr
Lizozomal Depo Hastalığınız Varsa Nasıl Önlemler Almalısınız? 1,2
Lizozomal Depo Hastalıkları vücutta enzim adı verilen özel maddelerin üretilememesi ya da az üretilmesine bağlı olarak ortaya çıkar. Normalde, vücuttaki bu enzimler hücre içindeki çeşitli maddelerin parçalanarak yeniden kullanılmasına yarar. Lizozomal depo hastalıklarında bu enzimler eksiktir. Bunun sonucunda parçalanamayan maddeler vücuttaki hücreler ve dokularda vücuda zarar verecek kadar fazla miktarda birikir. Bu birikme hücrelerde ilerleyici bir hasar yaratır.
Gaucher Hastalığı, Fabry Hastalığı, mukopolisakkaridoz tip 1 (MPS1) bugüne kadar tespit edilmiş 50’den fazla lizozomal depo hastalıklarından bazılarıdır. Yeni tip corona virüsü hastalığının lizozomal depo hastalıkları ile ilişkisine dair henüz veri bulunmamaktadır.
T.C. Sağlık Bakanlığı'nın yönlendirmelerini mutlaka takip edin. Ek olarak:
-
Evde kalın!
-
Risk grubunda olduğunuz için daha fazla özen gösterin.
-
Lizozomal depo hastalığı ve varsa diğer hastalıklarınız ile ilgili ilaçlarınızı kullanmaya doktorunuzun önerdiği biçimde devam edin.
-
Sadece doktorunuz yapılmasını isterse test yaptırın.
-
Sabırlı ve sakin olun. Sağlık çalışanları hastalar ve toplum sağlığı için yoğun mesai geçirmektedir.
-
Sosyal izolasyona özen gösterin.
-
Belirti gösteren veya eviniz dışındaki kişiler ile 1 metre mesafe bırakın.
-
Yiyecek ihtiyacınızı eve servis ile gidermeye özen gösterin.
-
Yüksek riskli gruplar için geliştirilen yönlendirmelere uyun.
-
Duygusal ve zihinsel sağlınıza dikkat edin.
-
Sağlıklı beslenin, düzenli uyuyun ve sık sık egzersiz yapın.
-
Sosyal medyayı takip etmeye ve haber izlemeye zaman zaman ara verin.
-
Sevdikleriniz ile telefonda sesli veya görüntülü olarak iletişim kurun.
-
Keyifli ev aktiviteleri ile gününüzü renklendirin.
-
Kendinize ve çevrenizdekilere özen gösterin.
Referanslar
- 1. https://covid19.saglik.gov.tr Son erişim tarihi 25.03.2020
- 2. https://www.who.int/news—room/q-a-detaiI/q-a-comnaviruses
- 3. https://covid19.saglik.gov.tr/covid19-kimler-risk-altinda
- 4. https://www.mpssociety.org.uk/oosI/advice—for-patients—parems-and-guardians-on-inherited-metabolic-disease-and-coronavirus-covid-19
- 5. https://covid19.saglik.gov.tr/covid-19-yeni-koronavirus-hastaligi-belirtileri-nelerdir
- 6. Lai ei al; Journal of Microbiology, Immunology and Infection, 2020, Anicle in Press; https://doi.org/10.1016/j.jmii.2020.02.012
- 7. https://covid19.saglik.gov.tr/covid-19-yeni-koronavirus-hastaligi-nasil-bulasir
- 8. https://covid19.saglik.gov.tr/covid-19-yeni-koronavirus-hastaligi-na-yakalanmamak-i-cin-oneriler
- 9. https://covid19.saglik.gov.tr/ depo/afisler/SB_14_gunkurali_afi52_a4.jpg
- 10. https://covid19.saglik.gov.tr/depo/afisler/COVlD-19_EVDE_IZLEME_KURALLARI.pdf
GZTR.XLSD.20.04.0301