× Nadir Hastalıklar Farkındalık Hikâyeler Merak Ettikleriniz

Gaucher ve Parkinson hastalıkları arasındaki ilişki1-6

26.02.2020

Gaucher Hastalığı ile ilgili araştırmalar ilerledikçe bilim insanları bu hastalık ile Parkinson gibi nörolojik hastalıklar arasında daha güçlü ilişkiler olduğunu keşfediyor. Ancak elbette bu iki hastalığın neden ve nasıl ilişkili olduğu konusunda öğrenecek çok şey var.

Gaucher Hastalığı, lizozomlardaki anahtar enzimlerden biri olan glukoserebrosidaz enziminin düzgün çalışmadığı bir lizozomal depo hastalığıdır. Sonuç olarak, lipitler veya büyük, yağlı moleküller daha küçük kimyasallara ayrılmaz. Bu lipitler önce lizozomlarda, daha sonra vücuttaki hücrelerde birikir.

Parkinson Hastalığı, bilişsel ve motor fonksiyonda sürekli bir düşüş ile karakterize nörolojik bir durumdur. Parkinson hastalarında, beyindeki nöron adı verilen hücreler daha önce çalıştıkları gibi çalışmayı durdurur. Sonunda, parçalanırlar ve ölürler.

Birçok nöron, birbiriyle ve beyindeki diğer hücrelerle iletişim kurmak için nörotransmitter adı verilen kimyasallar kullanır. Parkinson Hastalığı’nın erken evrelerinde, dopamin salgılayan nöronlar etkilenir ve beyinde yetersiz miktarda dopamin salgılanmasına yol açar. İnsanlar yavaş hareketler, ayaklarını sürüyerek veya sallanarak yürüyüş ve dinlenme titremeleri gibi Parkinson Hastalığı’nın belirtilerini geliştirmeye başlar. Daha sonraki evrelerde hastalarda bunama gelişebilir.

Genel olarak insanların Parkinson Hastalığı’na yakalanma oranı 60 yaşından sonra yüzde 2-4 arasında. Araştırmacılar, Gaucher Hastalığı olanlar veya taşıyıcıların hayatlarının ilerleyen dönemlerinde Parkinson Hastalığı’na yakalanma riskinin biraz daha yüksek olduğunu ifade ediyor. Ancak çoğu hasta veya taşıyıcı da bu hastalığa yakalanmayabilir.

Gaucher hastalarının Parkinson Hastalığı’na yakalanma riski 70 yaşında yüzde 5 iken bu oran 80 yaş itibarıyla yüzde 8’e çıkıyor.

Gaucher Hastalığı taşıyıcılarının Parkinson Hastalığı’na yakalanma riski 70 yaşında yüzde 3 iken bu oran 80 yaş itibarıyla biraz yükseliyor.

Araştırmalar, 60 yaşından büyük Tip 1 Gaucher Hastalığı tanısı konan kişilerde Parkinson Hastalığı veya Parkinson benzeri belirtilerin olasılığının daha yüksek olabileceğini gösterdi. Ayrıca, Gaucher Hastalığı teşhisi konmuş kişilerin ebeveynlerinde veya Gaucher taşıyıcısı olduğu bilinen diğer akrabalarda; Parkinson Hastalığı yaygınlığının, aynı yaş grubunda Gaucher mutasyonları olmayan insanlara göre daha yüksek olabileceği ortaya çıktı.

Bu bulgular araştırmacıları iki hastalık arasında ‘otofajik-lizozomal disfonksiyon’ olarak bilinen fizyolojik ve biyokimyasal bir bağlantı belirlemeye yöneltti. Otofajik-lizozomal sistem vücuttaki organellerin ve proteinlerin geri dönüşümünden sorumlu sistemdir. Bu sistemin düzgün çalışmamasına, otofajik-lizozomal disfonksiyon denir. Otofajik-lizozomal disfonksiyonun anlaşılması, Gaucher Hastalığı olan bazı kişilerde neden Parkinson Hastalığı geliştiğini daha iyi anlamanın anahtarı olabilir.

Tip 1 Gaucher Hastalığı olan çoğu insan hiçbir zaman nörolojik semptom geliştirmez. Bununla birlikte, glukoserebrosid ve glukosilsfingosin gibi lipitlerin yavaş ömürlü birikimi, kimi zaman sinüklein gibi beyin proteinlerinin birikmesini teşvik ediyor gibi görünüyor. Bu proteinler Parkinson hastalığının başlangıcı ile de ilişkilendiriliyor.

Tıpkı Gaucher Hastalığı’nda olduğu gibi, Parkinson Hastalığı olan kişilerin lizozomları, sürekli olarak yenilenmesi gereken hücresel bileşenleri geri dönüştürmek için düzgün çalışmaz. Bilim insanları buna ‘otofajide disfonksiyonu’ diyor ve bu önemli hücresel sürecin Gaucher Hastalığı olan bazı insanlarda neden ve nasıl ters gittiğini ve bunu düzeltmek için neler yapılabileceğini anlamaya çalışıyorlar.


Referanslar

  • 1 Martins AM, et al. J Pediatrics 2009; 155:4-Supp2.
  • 2 Siebert M, et al. Brain 2014; 137:1304–1322
  • 3 Nalls MA et al. JAMA Neurol. 2013; 70(6):727-735
  • 4 Sidransky E, Discov Med. 2012; 14(77): 273–281
  • 5 Lopez G et al. Mol Genet Metab. 2013; 109(3): 235–236
  • 6 Stirnemann et al. Int. J. Mol. Sci. 2017; 18:441

GZTR.CERZ.20.02.0161